Adam Bernard Mickiewicz
herbu
Poraj
(ur.
24 grudnia
1798
w
Zaosiu
lub
Nowogródku
[1][2][3], zm.
26 listopada
1855
w
Konstantynopolu
) –
polski
poeta
, działacz i
publicysta polityczny
. Obok
Juliusza Słowackiego
i
Zygmunta Krasińskiego
uważany za największego poetę polskiego
romantyzmu
(grono tzw.
Trzech Wieszczów
) oraz
literatury polskiej
w ogóle[4][5], a nawet za jednego z największych na skalę
europejską
[6]. Określany też przez innych, jako poeta przeobrażeń[7] oraz bard słowiański[8]. Członek
Stowarzyszenia Filomatów
,
mesjanista
związany z
Kołem Sprawy Bożej
Andrzeja Towiańskiego
. Najwybitniejszy twórca
dramatu romantycznego
w Polsce[9], zarówno w ojczyźnie jak i w Europie zachodniej porównywany do
Byrona
i
Goethego
[10][11]. W okresie pobytu w Paryżu był wykładowcą literatury
słowiańskiej
w
Collège de France
. Znany przede wszystkim jako autor
ballad
,
powieści poetyckich
, dramatu "
Dziady
" oraz
epopei narodowej
"
Pan Tadeusz
" uznawanej za ostatni wielki epos kultury szlacheckiej w
Rzeczpospolitej Obojga Narodów
.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Dom Adama Mickiewicza w Nowogródku
Adam Mickiewicz był synem Mikołaja Mickiewicza herbu
Poraj
,
adwokata
sądowego w Nowogródku i
komornika
mińskiego oraz Barbary z Majewskich, córki ekonoma z pobliskiego Czombrowa.
W latach
1807
-
1815
uczęszczał do
dominikańskiej
szkoły powiatowej w Nowogródku. W 1812 miały miejsce dwa ważne wydarzenia w jego życiu: 16 maja umarł jego ojciec, a nieco później przez Nowogródek przeszły wojska
Napoleona
, maszerujące na
Moskwę
. Miasto Mickiewicza opanowałą atmosfera radości i nadziei na koniec niewoli, jednak kilka miesięcy później ta sama
Wielka Armia
napoleońska wróciła rozbita i pokonana przez Rosjan.
W 1815 Mickiewicz wyjechał do
Wilna
w celu podjęcia studiów. Studiował nauki humanistyczne na
Uniwersytecie Wileńskim
– czołowej uczelni dawnego
Wielkiego Księstwa Litewskiego
. Studia podjął na Wydziale Nauk Fizycznych i Matematycznych, uczęszczając jednocześnie na wykłady Wydziału Nauk Moralnych i Politycznych oraz Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Ciężka sytuacja materialna rodziny po śmierci ojca skłoniła go do podjęcia nauki w uniwersyteckim Seminarium Nauczycielskim, co gwarantowało później zatrudnienie w szkołach carskich. Studia ukończył w 1819 ze stopniem magistra[12].
W okresie studiów w październiku 1817 wespół z
Tomaszem Zanem
i grupą przyjaciół założył
Towarzystwo Filomatów
, organizację na wzór
wolnomularski
, która z czasem przekształciła się w spiskową organizację narodowo-patriotyczną. Związek Filomatów, nieco później założony
Związek Filaretów
oraz
Promieniści
służyły organicznej pracy edukacyjno-patriotycznej polskiej młodzieży wileńskiej tamtego okresu. Organizacje te w 1822 roku liczyły już ponad 200 członków[13]. Ich aktywność, cele i coraz wyraźniejsze proniepodległościowe aspiracje nie uszły czujnej uwadze carskich służb policyjnych. Okres końca lat dwudziestych XIX wieku był też świadkiem niespełnionej wielkiej młodzieńczej miłości Mickiewicza do
Maryli Wereszczakówny
z
Tuhanowicz
w powiecie nowogródzkim. Młoda Maryla pochodziła z zamożnej i wpływowej szlachty litewskiej, zaś młody Adam ze szlachty zaściankowej. Mimo ich wzajemnego uczucia i przyjacielskich stosunków Mickiewicza z rodziną Maryli, rodzice wymogli na niej wypełnienie wcześniej zawartych zaręczyn z hr. Puttkamerem. Ślady tej niezrealizowanej miłości znaleźć można w znanych wierszach Mickiewicza: Do M... i Do przyjaciół.
Więzienie, zesłanie i emigracja
Tablica ku czci Mickiewicza na rynku w Kownie
W roku
1819
rozpoczął pracę jako nauczyciel w
Kownie
, gdzie mieszkał do roku
1823
. Podczas pobytu w Kownie napisał rozprawę, za którą w roku
1822
otrzymał tytuł magistra filozofii. Wówczas też został zainicjowany w stopniu czeladnika do
masonerii
[14]. W
1823
roku został aresztowany i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (od jesieni 1823 roku do marca 1824), a następnie skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb
Rosji
na posadę nauczyciela z prawem wyboru miejsca pobytu. W latach
1824
-
1829
przebywał w
Petersburgu
,
Odessie
,
Moskwie
oraz na
Krymie
. W Rosji zetknął się ze środowiskiem przyszłych
dekabrystów
; poznał też
Aleksandra Puszkina
, Bestużewa, Rylejewa.
Cały okres patriotycznej młodości wileńsko-kowieńskiej i zesłania w głąb Rosji zaowocowały później, napisanymi podczas pobytu w
Dreźnie
,
Dziadami cz.III
. Szczególnie końcowy Ustęp Dziadów części III (Do przyjaciół Moskali) miał charakter osobisty. Mickiewicz zwrócił się w nim bezpośrednio do poznanych w Rosji dekabrystów oraz przypuszczalnie Aleksandra Puszkina[15].
Następnie Mickiewicz podróżował po Europie – początkowo w 1829 roku udał się do
Niemiec
, potem do
Włoch
i
Szwajcarii
. W
1831
roku przyjechał do
Wielkopolski
z zamiarem przekroczenia granicy i udania się do ogarniętego powstaniem
Królestwa Polskiego
, lecz ostatecznie pozostał w Dreźnie do roku
1832
.
Pobyt w Paryżu
Z Drezna udał się do
Paryża
, gdzie osiadł na stałe i spędził ponad 20 lat życia. W
1834
ożenił się z
Celiną Szymanowską
, z którą miał sześcioro dzieci – córki Marię i Helenę oraz czterech synów:
Władysława
(
1838
-
1926
), Józefa (
1850
-
1938
), Aleksandra oraz Jana.
W Paryżu nawiązał współpracę z działaczami emigracyjnymi, pisał artykuły i pisma publicystyczne. W latach
1839
-
1840
był profesorem literatury łacińskiej w szwajcarskiej
Lozannie
, a w
1840
roku objął katedrę języków słowiańskich w
Collège de France
, gdzie wygłosił tzw.
prelekcje paryskie
. Na wykłady Mickiewicza uczęszczało wielu znanych twórców, działaczy i myślicieli, w tym
George Sand
[16]. W latach
1841
-
1844
był prezesem Wydziału Historycznego
Towarzystwa Literackiego
w Paryżu[17]. Ze względu na pozycję społeczną i aktywność w polskich środowiskach patriotycznych Adama Mickiewicza uznaje się powszechnie za czołowego reprezentanta tzw.
Wielkiej Emigracji
.
W Paryżu zaprzyjaźnił się z fotografem
Michałem Szweycerem
, oraz w roku
1841
związał się z reprezentantem nurtu polskiego
mesjanizmu
–
Andrzejem Towiańskim
i został jego głównym propagatorem oraz przywódcą założonego przez Towiańskiego Koła Sprawy Bożej. W
1844
roku władze francuskie zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora z powodu politycznej wymowy wykładów (wychwalanie Napoleona) oraz propagowania towianizmu. W swoich wykładach głosił poglądy jawnie
antykatolickie
(Wykład IV) – krytykował kościół katolicki za sprzeniewierzenie się zasadom chrześcijaństwa. W
1847
Mickiewicz zerwał stosunki z Towiańskim.
W czasie
Wiosny Ludów
(
1848
) utworzył we Włoszech
legion polski
. Po powrocie do Paryża został współzałożycielem i redaktorem pisma Trybuna Ludów (Tribune des Peuples). Na skutek interwencji ambasady rosyjskiej w Paryżu, pismo zamknięto za głoszenie radykalnych poglądów społecznych. Restauracja
Drugiego Cesarstwa Francuskiego
prawdopodobnie rozpaliła nadzieje Mickiewicza na konflikt z autokratyczno-despotyczną Rosją i ponowne zainteresowanie się Europy sprawą Polski. Jego ostatni utwór jest przypuszczalnie napisaną po
łacinie
odą
na cześć
Napoleona III
.
W
1851
został poddany nadzorowi policyjnemu. Od
1852
pracował w Bibliotece Arsenału.
Ostatnie lata życia
Tymczasowe miejsce pochówku Adama Mickiewicza w
Stambule
We wrześniu 1855 roku, podczas
wojny krymskiej
, wyjechał do
Konstantynopola
, aby tworzyć oddziały polskie (Legion Polski), a także złożony z
Żydów
tzw. Legion Żydowski do walki z carską
Rosją
. Zmarł nagle podczas epidemii
cholery
(prawdopodobnie na tę chorobę, choć ostatnio coraz częściej mówi się, że mógł zostać otruty
arszenikiem
[18] lub doznać wylewu krwi do mózgu). Jego ciało zostało przewiezione do Paryża i w
1855
pochowane na cmentarzu des Champeaux w
Montmorency
, a w roku
1890
przeniesione na
Wawel
, co stało się pretekstem manifestacji politycznej.
Twórczość
Oda do młodości — rękopis z 1820
Adam Mickiewicz debiutował Zimą miejską na łamach
Tygodnika Wileńskiego
w
1818
roku. Ten najwcześniejszy okres twórczości zwykło się określać mianem okresu wileńsko-kowieńskiego, trwającego do roku 1824. Pozostawał wówczas pod znacznym wpływem
Woltera
, którego tłumaczył na
język polski
; młody poeta głosił sceptycyzm poznawczy, zakłamanie historii i wolę
racjonalnego
poznania. Wynika z tego, że osobowość i światopogląd młodego Mickiewicza, podobnie jak zresztą młodego
Słowackiego
, dorastały w uwielbieniu literatury
klasycznej
[19][20]. Prócz tego znaczna większość jego twórczości z lat 1818-
1821
była w gruncie rzeczy poetyckim manifestem wciąż na nowo określanego Stowarzyszenia Filomatów.
W
1820
opublikował
Odę do młodości
– utwór przynależący jeszcze do poetyki postklasycyzmu, ale wyłamujący się z ideałów
oświecenia
. Oda nawoływała do czynnej walki, wyrażała wiarę w moc rewolucyjnego przekształcania rzeczywistości, siłę młodości i zbiorowości. Dzięki temu w XIX wieku bywała często śpiewana podczas powstań narodowych. Przetłumaczona została na prawie wszystkie języki europejskie, wywołując w swoim czasie sporo kontrowersji, np. we Francji[21]. Podobnie ideały ojczyzny, nauki, cnoty, męstwa, pracy i zgody głosiła napisana w rok wcześniej
oda
klasyczna Hej, radością oczy błysną. Pod koniec roku 1820 drukiem ukazał się kolejny ze znanych wierszy wczesnego Mickiewicza: Pieśń Filaretów, którego treść odnosiła się z rewolucyjnym przesłaniem do wszystkich kręgów
filareckich
(filologów, historyków, chemików, matematyków). Początek utworu był naśladownictwem burszowskiej[22] pieśni niemieckiej:
- Hej, użyjmy żywota!
- Wszak żyjem tylko raz;
- Niechaj ta czara złota
- Nie próżno wabi nas.
- A. Mickiewicz, Pieśń Filaretów
Wszystkie trzy pieśni szczególny nacisk kładą na ideał wspólnoty, zwłaszcza w sensie duchowym, oraz gwałtowny
aktywizm
społeczny. Klasyczna harmonia w szczególny sposób łączy się tutaj z dynamizmem życia, co sygnalizuje przynależność utworów do czasów pośredniczących między dwoma epokami.
W
1822
powstał zbiór
Ballad i romansów
, uważany powszechnie nie tylko za właściwy debiut Mickiewicza, ale również za dzieło oficjalnie rozpoczynające epokę
romantyzmu
w Polsce[7]. Sporo kontrowersji wywołała w swoim czasie
ballada
otwierająca cykl[23],
Romantyczność
, zwłaszcza śmiałym przełożeniem ludowości nad postęp cywilizacyjny, kreacją nowego typu wzoru moralnego (młoda wiejska dziewczyna zdradzająca skrajną nierównowagę emocjonalną)[24] oraz dość jednostronnie odczytywaną krytyką ówczesnego autorytetu naukowego, profesora samego poety,
Jana Śniadeckiego
. Był to świadomy i bezpośredni wkład Mickiewicza w polemnikę między
Kazimierzem Brodzińskim
, prekursorem romantyzmu w literaturze polskiej, a Śniadeckim[25]. Zamysł fabularny Romantyczności znalazł w późniejszym czasie rozwinięcie w postaci epizodu z życia Konrada w
IV części Dziadów
.
Ballady i romanse, oprócz ballad (poważnych i
ironicznych
), zawierały również przypowiastki
sentymentalne
. Utwory zbioru cechował typowo romantyczny zwrot w stronę
folkizmu
i niesamowitości, mocno zaakcentowane
moralne
przesłanie oraz przekonanie o
transcendentnych
, metafizycznych powiązaniach między
dobrem
a
złem
– zbrodnią i karą. Sentencjonalne, ludowe wyobrażenie moralności było u wczesnego Mickiewicza stale obecne, co najdobitniej pokazuje obrzęd gusła w
II części Dziadów
.
Dalsze wiersze z okresu kowieńsko-wileńskiego z lat 1822-
1824
są w dużej mierze swobodnymi przeróbkami utworów
Lorda Byrona
,
Jeana Paula
oraz
Jeana de La Fontaine'a
. Wśród nich znalazł się jednak jeszcze jeden szeroko omawiany wiersz poety – Do Joachima Lelewela. W napisanym w 1822 poemacie poświęconym znanemu wówczas działaczowi politycznemu,
Joachimowi Lelewelowi
, Mickiewicz starał się trzeźwo ocenić dziedzictwo
rewolucji francuskiej
oraz rolę
rewolucji
w ogóle, jako faktu społecznego mającego wpływ na przebieg dziejów. Inną próbą podważenia
despotyzmu
był
poemat heroikomiczny
Kartofla – utwór głoszący apoteozę nauki, postępu, rozumu i pracy. Dość wymowna jest tu
apostrofa
do
Adama Chreptowicza
, reprezentanta arystokracji litewskiej, "uprawcy ziemlanki".
W 1834 wydał w Paryżu ostatnie wielkie dzieło swego życia
Pana Tadeusza
. Ten
poemat epicki
składa się z 12 ksiąg. Po śmierci autora wydano jego bolesny epilog do poematu[26]. Pan Tadeusz stał się najbardziej popularnym w kolejnych pokoleniach dziełem literatury polskiej. Być może jednym z nielicznych marzeń autora (o dotarciu pod strzechy), które się spełniło. Szereg fragmentów tego dzieła weszło na stałe do polskiego języka potocznego i literackiego, a poszczególne jego części znane są, jako wręcz osobne "dzieła" poetyckie (Inwokacja, Pieśń Wojskiego, Epilog i inne). Znany malarz i ilustrator epoki romantyzmu,
Michał Elwiro Andriolli
był autorem szczególnie popularnych ilustracji do Pana Tadeusza i Konrada Wallenroda.
Koncepcja dramatu słowiańskiego
4 kwietnia
1843
na
Collège de France
, w ramach tzw. prelekcji paryskich, Adam Mickiewicz wygłosił Lekcję XVI, określaną jako ostatnia teoria
dramatu romantycznego
w literaturze europejskiej[27]. Wykład dotyczył konkretnie analizy
Nie-Boskiej komedii
Zygmunta Krasińskiego
, która pozwoliła na wyciągnięcie szerszych niż literackie, bo również
historiozoficznych
wniosków. Całość składała się na koncepcję tzw. dramatu słowiańskiego. Mickiewicz za
Percy'm Bysshe Shelleyem
,
Samuelem Taylorem Coleridgem
,
Johannem Gottfriedem Herderem
,
Gottholdem Ephraimem Lessingiem
,
Jakobem Michaelem Reinholdem Lenzem
oraz
Johannem Heinrichem Merckiem
[27] głosił, iż odnowa współczesnego teatru nastąpić powinna poprzez zaakcentowanie jego pierwiastków narodowych[27].
Związek Mickiewicza z polskim romantyzmem i klasycyzmem
Powszechnie zwykło się uznawać Adama Mickiewicza za prawodawcę polskiego romantyzmu[7], szczegółowa analiza jego dzieł i postawy artystycznej (podobne jak u
Goethego
,
Hugo
czy
Byrona
) wykazuje jednak pośrednictwo wieszcza między oświeceniowym klasycyzmem a romantyzmem.
Alina Witkowska
zauważa, że pomimo powszechnego przekonania podsyconego kontrowersyjną Romantycznością, Mickiewicz nie tylko nie negował dziedzictwa oświecenia, ale nawet wybierał z niego najcenniejsze zdobycze jak np. kunsztowność formy czy
wolteriański
racjonalizm[7].
Adam Czerniawski
zwraca z kolei uwagę na
mimetyczność
utworów poety. W Światach umownych pisze:
— A. Czerniawski, Światy umowne, Warszawa 2001, str. 74
Dodatkowym dowodem na klasyczną mimetyczność czy wręcz
realizm
utworów Mickiewicza mają być wg Czerniawskiego programowe cytaty; "widzę i opisuję" z
Pana Tadeusza
, "i wszystko wiernie odbijam" z
Liryków lozańskich
, czy "sceny historyczne i charaktery osób działających skreślił sumiennie, nic nie dodając i nigdzie nie przesadzając" z
III cz. Dziadów
[28]. Wierność realiom u Mickiewicza (przeciwstawiona romantycznemu uwielbieniu niesamowitości i fantastyki) wynikała jednak z poczucia narodowego obowiązku, co zauważa Marian Ursel porównując twórczość autora Dziadów ze wczesną twórczością Słowackiego[29]. Do podobnych wniosków dochodziła również europejska krytyka literacka:
„
Uczucia miłości czy przerażenia bliskie naturze zachowują swoje nieokreślone piętno; mówiący językiem gminu poeta pozostawia również polom, jeziorom, lasom ich subtelną mowę: nie zamienia ich w bogów i boginie, nie opisuje z infantylnym i małostkowym naśladownictwem, mówi o tym, co widzi, kiedy harmonia lub kontrast kierują go na przedmioty zewnętrzne; a uczucie, jakie rodzi się mimochodem z jego słów jest poezją, owym odblaskiem, jaki oko człowieka rzuca na przyrodę
”
— F. Miaskowski i G. Fulgence, Konrad Wallenrod, Le Globe, 25 kwietnia 1830
Bliskość Mickiewicza poetyce klasycyzmu widoczna jest również jego w zamiłowaniu do pisania
bajek
w duchu
La Fontaine'a
i
Ignacego Krasickiego
, tworzonych zwłaszcza w latach
1832
-
1834
. Z drugiej jednak strony, jak zauważają badacze literatury, romantyzm polski jest mickiewiczowski[30], ponieważ niemal wszystko powstawało za przykładem Mickiewicza, przeciw Mickiewiczowi, wobec Mickiewicza[31].
Okres towiańszczyzny
Wielu badaczy twórczości Mickiewicza zwróciło uwagę na fakt, że genialny talent poetycki autora Romantyczności przygasł bardzo w drugim okresie paryskim. Wiązało się to z zangażowaniem się Mickiewicza w aktywność polityczną, społeczną, a zwłaszcza jego silny związek z Andrzejem Towiańskim. Własna wiara Mickiewicza w jego osobistą odpowiedzialność za losy polskie, chęć służenia sprawie polskiej poprzez organizację Legionu polskiego, oddziałów polskich podczas wojny na Krymie połączone z mistyczną sektą religijną Towiańskiego – uniemożliwiły mu skupienie się na czystej twórczości literackiej. Jego związki z Towiańskim posłużyły nie tylko wyobcowaniu się i niechęci w środowisku innych światłych twórców (jak Słowacki), ale i były bezpośrednią przyczyną utraty pracy w Collège de France, a co się z tym wiązało – wpływu na europejskich artystów i myślicieli. Julian Krzyżanowski twierdzi wręcz, że
|
Z chwilą powstania poematu soplicowskiego i jego bolesnego epilogu – genialny poeta skończył się w Mickiewiczu na zawsze. |
[32]
Mickiewicz jako prekursor fantastyki naukowej
Antoni Smuszkiewicz w jednej z pierwszych polskich monografii dotyczącej literatury
fantastyczno-naukowej
wykazuje pośredni wpływ nieopublikowanej Historii przyszłości Mickiewicza na powstanie tego gatunku. Dzieło nie zostało nigdy opublikowane, a rękopis zaginął; sporo informacji dostarczają o nim jednak liczne pozostawione zapiski i listy do przyjaciół poety.
Antoni Edward Odyniec
w liście do Juliana Korsaka nazwał Historię przyszłości
Don Kichotem
swojego czasu[33].
Badacze literatury zgodnie uznają, że nieopublikowane dzieło Mickiewicza mogło zrewolucjonizować literaturę światową[34][35][36]; najprawdopodobniej wyprzedzało ono wizje
Juliusza Verne'a
,
Herberta George'a Wellsa
i
Jerzego Żuławskiego
[34][36], a nawet prześcigało je w naukowo-technicznych i społecznych spekulacjach[34].
Mickiewicz w pisaniu Historii przyszłości (niektóre fragmenty powstały w
języku francuskim
) inspirował się twórczością dwóch
rosyjskich
prozaików:
Jana Tadeusza Bułharyna
i
Władimira Odojewskiego
.
Działalność przekładowa
Adam Mickiewicz wcześnie zajął się działalnością przekładową. Już w
1817
"spolszczył"[37] dwie sztuki Woltera, Éducation d'un prince i Gertrude, ou Éducation d'une fille, którym nadał tytuły Mieszko, książę Nowogródka oraz Pani Aniela i dziewica Orleańska. Tłumaczenie to było w istocie parafrazą francuskich utworów, z przesunięciem akcentu na bardziej
hermetyczną
, narodową tematykę.
Lata
1819
-
1829
w twórczości Mickiewicza obfitowały w liczne dalsze lub bliższe oryginałowi parafrazy, które autor podpisywał jako wiersze swojego autorstwa, sygnalizując tylko źródło inspiracji. Tak powstały: Do Pryska z
Horacego
, Amalia, Rękawiczka oraz Światło i ciepło z
Friedricha Schillera
,
bajka
Pies i wilk i Zając i żaba z
Jeana de La Fontaine'a
, Nowy rok z
Jeana Paula
, Pożegnanie Childe Harolda, Ciemność, Sen i Eutanazja z
George Gordona Byrona
, fragment dramatu Podróżny, Znaszli ten kraj... i Pieśń Lotty nad grobem Wertera
Johanna Wolfganga Goethego
, The Meeting of the Waters
Thomasa Moore'a
, luźne interpretacje
sonetów
Francesco Petrarki
, arabska pieśń Almotenabby wg tłumaczenia
Josepha Louisa Lagrange
, Nauka i Co to jest?
Johanna Wilhelma Ludwiga Gleima
, Olimpia I z
Pindara
. Ważne miejsce zajmuje tu również Ugolino, przekład fragmentu
Boskiej komedii
Dantego Alighieri
, dokonany ok.
1827
. Charakter przekładu ballady Schillera ma również pieśń Dziewicy w
II części Dziadów
.
W okresie rosyjskim Mickiewicz zainteresował się europejskim
dramatem historycznym
, czego owocem były dwa fragmenty przekładów
Friedricha Schillera
Don Carlosa, kroniki 1798-1824
oraz
Romea i Julii
Szekspira
. Tłumaczenie pierwszego z nich datuje się na lata między
1821
a
1823
. Pierwodruk ukazał się jednak dużo później, bo w
1834
i
1835
w
Wilnie
z inicjatywy Józefa Krzeczkowskiego, prawdopodobnie bez zgody autora. Z kolei data przekładu fragmentu Romeo i Julii jest nie do końca znana. W. Bruchnalski wskazuje tu rok
1827
. Fragment opublikowany został przez
Antoniego Edwarda Odyńca
w
1830
na łamach noworocznika Melitele. W późniejszym czasie przedrukowany został w VIII tomie Poezyj w
1836
, a następnie w IV tomie Pism w
1844
.
W 1830-
1840
Mickiewicz ogłosił drukiem Do H***, naśladowanie z Goethego, Arymana i Oromaza z Zenda Westy, kolejne bajki La Fontaine'a – Chłop i żmija i Koza, kózka i wilk, Exegi Munimentum Aere Perennius z
Horacego
. W 1840 powstał przekład Mickiewicza początkowych fraz Sofijówki
Stanisława Trembeckiego
na
język łaciński
. Ostatnim i zarazem najważniejszym przekładem Mickiewicza było tłumaczenie
Giaura
Byrona na język polski, opublikowane wraz z tłumaczeniem Korsarza tegoż autora, dokonanym przez Antoniego Edwarda Odyńca, w Paryżu 1834. Z powodów politycznych datę publikacji zmieniono na przedpowstaniową,
1829
. Mickiewiczowski przekład Giaura, podobnie jak fragment Boskiej komedii, uznawany jest za oficjalną wersję tego tekstu w Polsce.
Działalność publicystyczna
Zdjęcie gazety Trybuna Ludów
W
1849
w Paryżu Adam Mickiewicz wydawał i redagował
Trybunę Ludów
– międzynarodowy dziennik polityczny, głoszący idee wiosny ludów.
Mesjanizm polski
Obok czysto literackiej spuścizny i testamentu Adama Mickiewicza, najważniejszym i wyjątkowo trwałym zapisem poety było stworzenie przez niego zrębów prądu filozoficzno-historycznego znanego, jako
mesjanizm polski
. Jakkolwiek za twórcę
historiozoficznego
prądu mesjanistycznego, a w szczególności mesjanizmu polskiego uznaje się
Józefa Hoene-Wrońskiego
, to właśnie Mickiewicz spopularyzował ten pogląd i połączył go z pierwiastkami narodowej historii, mistyki religijnej. To mickiewiczowskie sformułowania zasad mesjanizmu w "Księgach narodu Polskiego" pozwoliły czytelnikom w Niemczech, Włoszech, Irlandii, na Ukrainie i Węgrzech wyraźnie postrzec i odczytać rewolucyjne hasła wolnościowo-wyzwoleńcze[38]. Tenże program, bardziej niż jakikolwiek ściśle rozumiany prąd literacki dał podstawy nie tylko wizji Polski męczęńsko-odkupicielskiej, która miała być jutrzenką wolności narodów, ale dał podstawy do utrwalenia się i ważności postaci wieszcza narodowego. Tak widziany wieszcz to nie zwykły poeta czy pisarz – to autentyczny prorok religii mesjanistycznej. Dawało to wyraz w wielu określeniach mesjanizmu polskiego używanych przez samego Mickiewicza, jak np. "Polska – Chrystusem Narodów" itp.
Spuścizna i pamięć o wieszczu w sferze publicznej
Ulica Adama Mickiewicza w
Rzymie
Już w pierwszych latach po śmierci Mickiewicza jego sława i wpływ, jaki wywarł nie tylko na społeczeństwo polskie ale również na artystów i myśliceli w Europie zaowocowały publicznym okazywaniem jego zasług i symbolicznym hołdom poecie. Jednym z wcześniejszych i z najbardziej znanych jest dzieło głosnego francuskiego rzeźbiarza
Emila Bourdelle'a
: pomnik Adama Mickiewicza przedstawiający go w formie Pielgrzyma[39]. W 1898 wzniesiono w Krakowie pomnik autorstwa
Teodora Rygiera
, co stało się okazją do wielkiej manifestacji patriotycznej. Symboliczny grób poety znajduje się w powstałym w
1955
Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule
. Syn poety
Władysław Mickiewicz
ufundował w
1903
w Paryżu
Muzeum
, gromadzące pamiątki po ojcu i niektóre rękopisy jego utworów. Znajduje się ono w gmachu
Biblioteki Polskiej
na
Wyspie Świętego Ludwika
. Bardzo duża ilość miast w Polsce oraz niektóre miasta europejskie związane z życiem Adama Mickiewicza ma ulice, parki, place i budynki publiczne nazwane jego imieniem.
Dzieła
- Poezje t. 1 – wydane w Wilnie w roku 1822; zawierały Ballady i romanse, a także przedmowę O poezji romantycznej. Ten tom poezji miał przełomowe znaczenie w literaturze polskiej, zapoczątkowując nurt romantyczny oparty o ludowość, poezję ludową, obyczaje i wyobrażenia ludu
- Poezje t. 2 – wydane w roku 1823, zawierały
Grażynę
oraz II i IV część Dziadów
-
Sonety krymskie
– wydane w roku 1826 w Rosji
- w Dreźnie powstała
III część Dziadów
– najwybitniejszy polski dramat romantyczny, napisany wiosną
1832
roku[40].
-
Konrad Wallenrod
– wydane w roku 1828 w Rosji
-
Pan Tadeusz czyli ostatni Zajazd na Litwie
epopeja napisana w Paryżu w latach 1832-1834; wydana 1834. W Panu Tadeuszu Mickiewicz przedstawił romantyczna i pełną nostalgii wizję Polski szlacheckiej
-
Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego
– broszura polityczna z 1832 roku
- prelekcje paryskie – cykl wykładów Mickiewicza na temat literatury słowiańskiej wygłoszony w Collège de France w latach 1840-44; pierwsze wydania były redagowane przez Mickiewicza
-
Liryki lozańskie
wydane dopiero pośmiertnie
- pisana przez całe życie
I część Dziadów
, ukazuje się prawdopodobnie na początku
1821
roku[41].
- Historia przyszłości – traktat prekursorski wobec osiągnięć europejskiej fantastyki naukowej. Mickiewicz zniszczył rękopisy dzieła, zachowało się jedynie kilka kart oraz relacje przyjaciół autora.
-
Konfederaci barscy
(
fr.
Les confédérés de Bar), dramat
1836
Zobacz też
Przypisy
- ↑
metryka chrztu
nie zawiera dokładnej informacji o miejscu urodzenia.
- ↑
Mickiewicz Adam Bernard
(w:)
Internetowa encyklopedia PWN
- ↑
Ksawery Pruszyński
, Opowieść o Mickiewiczu,
Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik"
,
Warszawa
1998
, ss. 7-8.
- ↑ S. Treugutt, Mickiewicz – domowy i daleki, w: A. Mickiewicz, Dzieła I, Warszawa 1998, str. 7
- ↑ E. Zarych, Posłowie w: A. Mickiewicz, Ballady i romanse, Kraków 2001, str. 76
- ↑ A. Wójcik i M. Englender, Budowniczowie gwiazd 1, Warszawa 1980, str. 19-10
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 A. Witkowska, Romantyzm, Warszawa 2003, str. 237
- ↑ Adam Mickiewicz w oczach Francuzów, Warszawa 1999, str. 12
- ↑ T. Macios, Posłowie do: A. Mickiewicz, Dziady, Kraków 2004, str. 239-140
- ↑ T. Macios, Posłowie do: A. Mickiewicz, Dziady, Kraków 2004, str. 239
- ↑ Adam Mickiewicz w oczach Francuzów, Warszawa 1999, str. 13
- ↑
Biblioteka Lit. Polskiej, Un. Gdański
- ↑ "Arcydzieło dramatru narodowego" Janiny Wieczerskiej–Zabłockiej z wydania "Dziadów część III"
- ↑
Ludwik Hass
Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej XVIII i XIX wieku
Wrocław
1982
s. 284
- ↑ aluzja do wydanego w Moskwie wiersza Puszkina "Na wzięcie Warszawy" (1831)
- ↑
w 1840, wspólnie z Fyderykiem Szopenem
- ↑ Anna Mazanek, Towarzystwo Historyczno-Literackie, w: Literatura Polska, przewodnik encyklopedyczny,
Warszawa
1985
, t. II, s. 482.
- ↑ Monika Florek-Moskal:
Prawdziwe przyczyny śmierci Chopina i innych wielkich Polaków
. wprost.pl, 2008-06-01. [dostęp 30 grudnia 2009].
- ↑ A. Witkowska, Romantyzm, Warszawa 2003, str. 239
- ↑ Wł. Szturc, O obrotach sfer romantycznych, Kraków 1997, str. 34
- ↑ Alphonse d'Herdelbot, Literatura polska w: Adam Mickiewicz w oczach Francuzów, Warszawa 1999, str. 48-49
- ↑ Wg wyjaśnienia wydawcy A. Mickiewicz, Dzieła I, Warszawa 1998: burszowskiej – tzn. wesołej studenckiej
- ↑ W rzeczywistości Ballady i romanse otwiera sielanka Pierwiosnek, powszechnie zwykło się jednak uważać, iż najbardziej reprezentatywnym i otwierającym utworem jest Romantyczność
- ↑ A. Ważyk, Cudowny kantorek, Warszawa 1979, str. 17
- ↑
Julian Krzyżanowski
: Dzieje Literatury Polskiej (str. 234). 1972.
- ↑ Stanisław Pigoń: Wstęp. W: Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, ss. XVII. .
- ↑ 27,0 27,1 27,2 Wł. Szturc, Teoria dramatu romantycznego w Europie XIX wieku, Kraków 1999, str. 211
- ↑ A. Czerniawski, Światy umowne, Warszawa 2001, str. 75
- ↑ M. Ursel, Wstęp do: J. Słowacki, Powieści poetyckie, Wrocław 1987, str. 14
- ↑ S. Treugutt, Mickiewicz – domowy i daleki w: A. Mickiewicz, Dzieła I, Warszawa 1998, str. 8
- ↑ Ibid.
- ↑ Dzieje Literatury Polskiej; J. Krzyżanowski; PWN; 1972; str. 237
- ↑ List E. Odyńca do J. Korsaka z dnia 9 maja 1829
- ↑ 34,0 34,1 34,2 A. Smuszkiewicz, Zaczarowana gra. Zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej, Poznań 1982, str. 40-41
- ↑ S. Skwarczyńska, Mickiewicza "Historia przyszłości" i jej realizacje literackie, Łódź 1964
- ↑ 36,0 36,1 A. Wójcik, M. Englender, Budowniczowie gwiazd, Warszawa 1980, str. 20
- ↑ Określenie A. Witkowskiej z książki Romantyzm, Warszawa 2003, str. 238. Sugeruje ona, że przekład był w istocie parafrazą utworu
- ↑ Romantyzm Polski. W:
Julian Krzyżanowski
: Dzieje Literatury Polskiej. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 1972.
- ↑
Musee Bourdelle
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 276.
- ↑ Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: 1999, s. 253.
Linki zewnętrzne